АҚТӨБЕ ҚАЛАСЫНЫҢ ТОПЫРАҚ ЖАҒДАЙЫНА АУЫР МЕТАЛДАРМЕН ЛАСТАНУДЫҢ ӘСЕРІН БАҒАЛАУ
Article Sidebar
Main Article Content
Аңдатпа
Мақалада Ақтөбе қаласының Құрмыш, Мәскеу, АФЗ (Ақтөбе ферроқорытпа зауыты), Авиақалашық, 41-шы разъезд аймақтары топырағының мырыш (Zn), кадмий (Cd), қорғасын (Pb) және мыс (Cu) сияқты ауыр металдармен ластану деңгейін зерттеу нәтижелері келтірілген. Элементтердің техногендік концентрация коэффициенттері (Kc), топырақтың ластануының жиынтық көрсеткіші (Zc) есептелді. Атомды-абсорбциондық спектрометрия пайдалана отырып, қаланың әртүрлі аудандарынан алынған топырақ сынамаларына талдау жүргізілді. Бірқатар аймақтарда, атап айтқанда Құрмыш, Мәскеу аудандарында мырыш пен кадмийдің концентрациясы шекті рұқсат етілген концентрация (ШРК) көлемінен артық. Барлық аймақтар бойынша ластанудың қосынды көрсеткіші Zc<16 – ластанудың төменгі деңгейін көрсетті. Зерттеу нәтижелері жер жамылғысына әсер етуші уытты жүктемені азайту және экологиялық тепе-теңдікті қалпына келтіру шараларын енгізу қажеттілігін көрсетеді.
Article Details
##submission.citations##
Erdogan H. E., Havlicek E., Dazzi C., Montanarella L., Van Liedekerke M., Vrščaj B., Krasilnikov P., Khasankhanova G., & Vargas R. (2021). Soil conservation and sustainable development goals (SDGs) achievement in Europe and Central Asia: Which role for the European soil partnership? International Soil and Water Conservation Research, 9(3), 360–369. https://doi.org/10.1016/j.iswcr.2021.02.003
Soltani N., Keshavarzi B., Moore F., Sorooshian A., Ahmadi M. R. (2017). Distribution of potentially toxic elements (PTEs) in tailings, soils, and plants around gol-E-Gohar iron mine, a case study in Iran. Environ. Sci. Pollut. Res. 24, 18798–18816. https://doi.org/10.1007/s11356-017-9342-5
Неведров Н. П., Белоконь А. Л., Анненков С. А., Проценко А. А., Проценко Е. П., Балабина Н. А., Пученкова А. В. Содержание тяжёлых металлов в почвах с различным уровнем антропогенной нагрузки на территории Курской области // Научные ведомости БелГУ. Естественные науки. – 2015. – №30 (3). – С.117–125.
Ping Wen, Shi-wei Feng, Jie-Liang Liang, Pu Jia, Bin Liao, Wen-sheng Shu, Jin-tian Li, Xinzhu Yi, Heavy metal pollution in farmland soils surrounding mining areas in China and the response of soil microbial communities, Soil Security, Volume 17, 2024, 100173, ISSN 2667-0062, https://doi.org/10.1016/j.soisec.2024.100173
Берденов Ж. Г., Джаналеева Г. М. Применение ГИС-технологий при изучении геосистем техногенного происхождения Актюбинской агломерации // Материалы международной конференции «ИнтерКарто. ИнтерГИС». – 2015. – С. 133–138. DOI:10.24057/2414-9179-2015-1-21-133-138
Jiang H. H., Cai L. M., Wen H. H., Hu G. C., Chen L.G., & Luo J. (2020). An integrated approach to quantifying ecological and huma n health risks from different sources of soil heavy metals. Science of The Total Environment, 701, 134466. https://doi.org/10.1016/j.scitotenv.2019.134466
Singh V., Singh N., Verma M., Kamal R., Tiwari R., Sanjay Chivate M., Rai S. N., Kumar A., Singh A., Singh M. P., Vamanu E., & Mishra V. (2022). Hexavalent-Chromium-Induced Oxidative Stress and the Protective Role of Antioxidants against Cellula Toxicity Antioxidants, 11(12), 2375. https://doi.org/10.3390/antiox11122375
Xu W., Jin Y., & Zeng G. (2024). Introduction of heavy metals contamination in the water and soil: A review on source, toxicity and remediation methods. Green Chemistry Letters an Reviews, 17 (1), 2404235. https://doi.org/10.1080/17518253.2024.2404235
Haicheng Wang, Shuqun Xiao, Ruiwen Shen, Qiuming Cheng, Shengyuan Zhang, Rapid detection of soil heavy metal pollution using hyperspectral data and multiscale spatial network, Environmental Technology & Innovation, Volume 37, 2025, 104031, ISSN 2352-1864, https://doi.org/10.1016/j.eti.2025.104031
Tao Wen, Yibo Cheng, Yali Yuan, Ruilian Sun. Quantitative analysis and risk assessment of heavy metal pollution in an intensive industrial and agricultural region, Ecotoxicology and Environmental Safety, Volume 289, 2025, 117634, ISSN 0147-6513, https://doi.org/10.1016/j.ecoenv.2024.117634
Агроклиматические ресурсы Актюбинской области: научно-прикладной справочник / Под ред. С. С. Байшоланова. – Астана, 2017. – 136 с.
ГОСТ 17.4.4.02 2017. Межгосударственный стандарт. «Охрана природы. Почвы. Методы отбора и подготовки проб для химического, бактериологического, гельминтологического анализа».
Копылова Л. В. Оценка уровня загрязнения почв тяжёлыми металлами и интенсивность поглощения их древесными растениями // Ученые записки ЗабГУ. Серия: биологические науки. – 2012. – №1(42). – С.70-75.
Сает Ю. Е. и др. Геохимия окружающей среды. – М.: Недра, 1990. – 335 с.
Аумақтардың экологиялық ахуалын бағалау өлшемшарттарын бекіту туралы. Қазақстан Республикасы Экология, геология және табиғи ресурстар министрінің м.а. 2021 жылғы 13 тамыздағы № 327 бұйрығы. https://adilet.zan.kz/kaz/docs/V2100023994
Середина В. П. Загрязнение почв: Учебное пособие. – Томск: Издательский дом Томского государственного университета, 2015. – 346 с.
Тіршілік ету ортасының қауіпсіздігіне гигиеналық нормативтерді бекіту туралы. Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2021 жылғы 21 сәуірдегі № ҚР ДСМ-32 бұйрығы. https://adilet.zan.kz/kaz/docs/V2100022595
Сарсембин У. Қ., Батырова Г. А., Умарова Г. А., Ургушбаева Г. М., Айкенова Н. Е. Ақтөбе қаласының топырағының ауыр металдармен ластануын экологиялық бағалау // Вестник Карагандинского университета. Серия «Биология. Медицина. География». – 2022. – №3(107). – С.109-116. https://doi.org/10.31489/2022bmg3/109-116