ШЫҒЫС КАСПИЙДІҢ ЖАҒАЛАУ АЙМАҒЫНДАҒЫ ДРЕЙФТІ ЖІП ТӘРІЗДІ БАЛДЫРЛАР ДЕРБЕС ЖОҒАРҒЫ ПЕЛАГИЯЛЫҚ ҚАУЫМДАСТЫҚ РЕТІНДЕ
Article Sidebar
Main Article Content
Аңдатпа
Орта Каспийдің жағалау аймағы қазіргі уақытта теңіз деңгейінің төмендеуіне байланысты айтарлықтай өзгерістерге ұшырауда. Таяздау кезінде су ағындарының түпкі ландшафттарға әсер ету сипаты өзгереді, оның ішінде дауыл толқындарының олардың түбіндегі қауымдастықтар мекендейтін беттеріне әсерінің күшеюі. Домалау және дауыл толқындарының түбі балдырларға әсері де артып келеді. Бұрын Орта Каспий теңізінің шығыс жағалауында 10-12 м тереңдікте көптеп таралған жазық жартасты платформаларды қоса алғанда, су астындағы жыныстарда өскен түбі макрофиттік балдырлардың сеноздары бұрын тек ерекше күшті дауыл толқындарына ұшыраған. Қазір олардың мекендейтін жерлері айтарлықтай таяз тереңдікте (шамамен 7,5-9,5 м) орналасқан, бұл макрофит талломдарының жиі және жаппай бөлінуіне және олардың пелагикалық аймаққа көшуіне әкелді. Жылдың әр мезгілінде жасыл және қызыл балдырлардың тірі талломдарының су бағанының жоғарғы қабаттарына жаппай көшуі фитопелагиялық аймақтың жер бетіне жақын қабатын әртүрлі құрылымдайтын қауымдастықтың жаңа типінің қалыптасуына әкелді. Жаңа ценоздар – оларда мол өсетін микроэпифитті комплексі бар метаморфизмге ұшыраған жіп тәрізді талломдар жиынтығы, олар судың жер бетіне жақын қабатында ұзақ уақыт өмір сүреді, пелагикалық балықтарға қорек болады және жағалаудағы ландшафттарға айтарлықтай әсер етеді. Төменгі жағында макрофиттердің жаппай дамуы және олардың пелагикалық аймақта одан әрі қарқынды дамуы, өз кезегінде, ірі елді мекендердің аудандарында жағалау аймағының эвтрофикациясының күшеюіне байланысты болуы мүмкін.
Article Details
##submission.citations##
Степаньян О. В. Макрофитобентос Каспийского моря: разнообразие, распределение, продуктивность // Океанология. – 2016. – Т. 56, № 3. – С. 429-439.
Лебедев С. А., Костяной А. Г., Гинзбург А. И. Динамика Каспийского моря по данным инструментальных измерений, результатам моделирования и данным дистанционного зондирования // Мат-лы III междунар. научно-практической конф. "Прикладные аспекты геологии, геофизики и геоэкологии с использованием современных информационных технологий". – Майкоп, 2015. – С. 146-179.
Лебедев С. А. Пространственная неоднородность межгодовой изменчивости уровня Каспийского моря по данным спутниковой альтиметрии // Вестник ТвГУ. Серия "География и геоэкология". – 2015. – № 2. – С. 13-21.
Chen J. L., Pekker T., Wilson C. R., Tapley B. D., Kostianoy A. G., Cretaux J.-F., Safarov E. S. Longterm Caspian Sea level change // Geophysical Research Letters. – 2017. – Vol. 44. – P. 6993-7001. https://doi.org/10.1002/2017GL073958
Фролов А. В. Сценарные прогнозы колебаний уровня Каспия с учётом климатических и техногенных воздействий на водный баланс моря // Океанологические исследования. – 2019. – Т. 47, № 5. – С. 130-148.
Lebedev S. A., Kostianoy A. G. Investigation of seasonal and interannual variability of water exchange through the Middle Caspian based on satellite altimetry // Sovremennye problemy distantsionnogo zondirovaniya Zemli iz kosmosa. – 2020. – Vol. 17, No. 6. – P. 103-109
Ginzburg A. I., Kostianoy A. G., Serykh I. V., Lebedev S. A. Climatic changes in the hydrometeorological parameters of the Caspian Sea (1980–2020) // Current problems in remote sensing of the Earth from space. – 2021. – 18(5). – P. 277-291 (in Russ.). https://doi.org/10.21046/2070-7401-2021-18-5-277-291
Kostianoy A. G., Eremina T. R., Ivanov V. V., Lobanov V. B., Krovnin A. S., Amosova V. M., Afanasiev D. F., Barabanov V. V., Belousov V. N., Voloshchuk E. V., Ginzburg A. I., Gordeeva S. M., Dolgov A. V., Zhukova S. V., Zezera A.S., Zuenko Yu. I., Lardygina E. G., Lebedev S. A., Luchin V. A., Mezentseva L. I., Mikhailova A.V., Razinkov V. P., Rostov I. D., Serykh I. V., Trusenkova O. O., Ustinova E. I., Khen G. V. Marine natural systems // The third assessment report on climate change and its consequences on the territory of the Russian Federation / Ed. V. M. Kattsov; Roshydromet. – St. Petersburg: Science-intensive technologies, 2022. – P. 192-238 (in Russ.).
Kruglova E., Myslenkov S. Influence of long-term wind variability on the storm activity in the Caspian Sea // Water. – 2023. – No. 15. – P. 21-25. https://doi.org/10.3390/w15112125
Ермаков В. Б. Многолетние изменения уровня Каспийского моря и современные варианты их прогнозирования // Известия Российской академии наук. Серия географическая. – 2023. – № 87(6). – С. 930-940. https://doi.org/10.31857/S2587556623060067. EDN: EGCZBH
Chen J., Cazenave A., Wang S.-Y., Li J. Caspian Sea Level Change Observed by Satellite Altimetry. Remote Sensing. – 2023. – No. 15(3). – P. 703. https://doi.org/10.3390/rs15030703
Pavlova A., Myslenkov S., Arkhipkin V., Surkova G. Storm Surges and Extreme Wind Waves in the Caspian Sea in the Present and Future Climate // Civil Engineering Journal. – 2022. – Vol. 8, No. 11. – P. 2353-2377. DOI: 10.28991/CEJ-2022-08-11-01
Зинова А.Д. Определитель зеленых, бурых и красных водорослей южных морей СССР. – М.-Л.: Наука, 1967. – 398 с.
Зинова А.Д., Забержинская Э.Б. Новые для Каспийского моря виды водорослей // Новости систематики низших растений. – 1965. – С. 97-100.
Зинова А.Д., Забержинская Э.Б. Новые виды красных водорослей из Каспийского моря // Новостисистематики низших растений. – 1968. – С. 28-33.
Блинова Е.И. Водоросли-макрофиты и травы морей европейской части России. – М.: Изд-во ВНИРО, 2007. – 114 с.
Verlaque M., Ruitton S., Mineur F., Boudouresque C.F. CIESM atlas of exotic species in the Mediterranean. – Macrophytes. CIESM, Monaco, 2015. – 362 p.
Komárek J., Anagnostidis K. Modern approach to the classification system of the cyanophytes 4 // Nostocales. Algol. Stud. – 1989. – No. 56. – P. 247-345.
Komárek J., Anagnostidis K., Ettl H., Gärtner G., Heynig H., Mollenhauer D. Cyanoprokaryota 1. Chroococcales / Ed. Süsswasserflora von Mitteleuropa, 1998. – No. 19/1. – 548 p.
Komárek J., Anagnostidis K., Büdel B., Krienitz L., Gärtner G., Schagerl M. Cyanoprokaryota. 2. Oscillatoriales // Süsswasserflora von Mitteleuropa. – 2005. – No. 19/2. – 759 p.
Komárek J., Büdel, B., Gärtner, G., Krienitz L., Schagerl M. Cyanoprokaryota: 3rd Part: Heterocystous Genera // Süßwasserflora von Mitteleuropa, Bd. 19 (3), Springer Spektrum. Berlin: Heidelberg, 2013. – 1130 p.
Witkowski A., Lange-Bertalot H., Metzeltin D. Diatom Flora of Marine Coasts I Iconographia Diatomologica. – 2000. – No. 7. – 925 p.
Krammer K., Lange-Bertalot H. Bacillariophyceae 4. Teil: Achnanthaceae, Kritische Erganzungen zu Navicula (Lineolatae), Gomphonema Gesamtliteraturverzeichnis Teil 1-4 [second revised edition]. – Suesswasserflora von Mitteleuropa. Spektrum Akademischer Verlad Heidelberg, 2004. – 468 p.
Spaulding S., Edlund M. Navicula. In: Diatoms of North America [Electron. resource]. – 2008а. – URL:https://diatoms.org/genera/navicula (date of circulation: 05.06.2023).
Spaulding S., Edlund M. Mastogloia. In: Diatoms of North America [Electron. resource]. – 2008. – URL: https://diatoms.org/genera/mastogloia (date of circulation: 05.06.2023).
Spaulding S., Edlund M. Navicymbula. In: Diatoms of North America [Electron. resource]. – 2008. – URL:https://diatoms.org/genera/navicymbula (date of circulation: 05.06.2023).
Spaulding S., Edlund M. Nitzschia. Diatoms of North America [Electron. resource]. – 2008d. – URL: https://diatoms.org/genera/nitzschia (date of circulation: 05.06.2023).
Spaulding S. Halamphora. Diatoms of North America. America [Electron. resource]. – 2011. – URL:https://diatoms.org/genera/halamphora (date of circulation: 05.06.2023).
Spaulding S. Amphora. Diatoms of North America [Electron. resource]. – 2011b. – URL: https://diatoms.org/genera/amphora (date of circulation: 05.06.2023).
Kulikovsky M. S., Glushchenko A. M., Genkal S. I., Kuznetsov I. V., Dorofeyuk N. I., Papanin I. D. Identification book of diatoms from Russia. – Yaroslavl: Filigran, 2016. – 803 p. (in Russ.).
Guiry M. D., Guiry G. M. AlgaeBase. World-wide electronic publication, National University of Ireland, Galway [Electron. resource]. – 2022. – URL: https://www.algaebase.org (date of circulation: 13.06.2024).
WoRMS Editorial Board World Register of Marine Species [Electron. resource]. – 2023. – URL: https://www.marinespecies.org https://doi.org/10.14284/170 (date of circulation: 13.06.2024).