САНДЫҚ МОДЕЛЬДЕУ НЕГІЗІНДЕ КАСПИЙ ТЕҢІЗІНІҢ ҚАЗАҚСТАНДЫҚ СЕКТОРЫНДАҒЫ ТОЛҚЫНДЫҚ РЕЖИМІ
Article Sidebar
Main Article Content
Аңдатпа
Каспий теңізі әртүрлі стихиялық гидрометеорологиялық құбылыстарға ұшырайтын, сондай-ақ экономикалық тұрғыда Қазақстанның маңызды стратегиялық ауданы болып табылатын ішкі су айдыны. Ірі мұнай кен орындары мен порттардың орналасуы теңізде жүзу қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында толқу сипаттамаларының өзгеруін уақтылы талдауды және болжауды талап етеді. Осыған байланысты, бұл жұмыста 1959-2021 жылдардағы толқудың биіктігі мен басым бағытының ретроспективті есептеулері SWAN спектрлік-толқындық моделі мен ERA5 реанализ деректері негізінде жүргізілді. Толқын биіктігінің орташа мәндері шамамен 0,4 м, максималды мәндері 3,2 м-ге дейін ауытқиды, толқынның басым бағыты оңтүстік-шығыс болды. Алынған нәтижелер бойынша 62 жылдық кезеңде толқынның елеулі биіктігі 2 м-ден асқан жағдайлардың саны анықталды. мәселен, 1959-2021 жылдар кезеңінде акватория бойынша есептелген сағат сайынғы толқын биіктіктерінің жалпы санынан 104 416 дауылды жағдай байқалды. Толқындардың ең жоғары биіктігі қаңтардан наурызға дейін байқалады. Есептеулер нәтижесінде теңіз акваториялары бойынша толқын биіктігінің кеңістіктік-уақыттық өзгерістерінің карталары салынды.
Article Details
##submission.citations##
Экологический кодекс Республики Казахстан от 2 января 2021 года, № 400-VI ЗРК. [Электронный ресурс]. URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/K2100000400 (дата обращения: 01.05.2022).
Кодекс о недрах и недропользовании Республики Казахстан от 27 декабря 2017 года, № 125-VI ЗРК. [Электронный ресурс]. URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/K1700000125 (дата обращения: 01.05.2022).
Яицкая Н. А. Ретроспективный анализ ветрового волнения в Каспийском море во второй половине XX–начале XXI в. и связь с региональными проявлениями изменения климата // Географический вестник. - 2017. - №2(41). - С.57–70. doi 10.17072/2079-7877-2017-2-57-70.
Лопатухин Л. И., Яйцкая Н. А. Волновой климат Каспийского моря. Входные данные по ветру для гидродинамического моделирования и некоторые результаты расчетов // Океанология. – 2019. – Т. 59, №1. − С.12-21.
Лопатухин Л. И., Яйцкая Н. А. Данные реанализа полей ветра над Каспийским морем для расчета режима ветрового волнения // Водные ресурсы. – 2019. – Т. 46, №6. – С. 598-604.
Мысленков С. А., Архипкин В. С., Павлова А. В., Добролюбов С. А. Волновой климат Каспийского моря по данным моделирования // Метеорология и гидрология. – 2018. − №10. − С. 60-70.
Strukov B. S., Zelenko A. A., Resnyansky Yu. D., Martynov S. L. Verification of the Wind Wave Forecasting System for the Black, Azov and Caspian Seas // Research Activities in Atmospheric and Oceanic Modelling. WCRP Informal Report № 5. CAS/JSC WGNE. – Geneva: WMO, 2012. – P. 8.5–8.6.
Струков Б. С., Зеленько А. А., Реснянский Ю. Д., Мартынов С. Л. Система прогнозирования характеристик ветрового волнения и результаты ее испытания для акваторий Азовского, Черного и Каспийского морей // Информационный сборник № 40. Новые технологии, модели и методы гидрометеорологических прогнозов и результаты их оперативных испытаний. – 2013. – С. 64–79.
Мысленков С. А. Диагноз и прогноз ветрового волнения в прибрежной зоне Черного моря. Дисс. К. ф. н. – Москва, 2017. − 161 с.
Ивкина Н. И., Галаева А. В. Прогнозирование ветрового волнения на Каспийском море с помощью модели SWAN // Гидрометеорология и экология. − 2017. − №2 (85). URL: https://cyberleninka.ru/article/n/prognozirovanie-vetrovogo-volneniya-na-kaspiyskom-more-s-pomoschyu-modeli-swan (дата обращения: 16.12.2022).
Проект «моря». Гидрометеорология и гидрохимия морей. Т. VI. Каспийское море Вып. 1. Гидрометеорологические условия. − СПб.: Гидрометеоиздат, 1992. – 358 с.
Елтай А., Ивкина, Н., Клёве, Б. Влияние ветра на высоту волн в казахстанской части Каспийского моря // Центрально Азиатский журнал исследований водных ресурсов. - 5(1). С. 82–94. https://doi.org/10.29258/CAJWR/2019-R1.v5-1/82-94.rus
SWAN user manual. Delft University of Technology. − 2015. − 135 p.
SWAN. Scientific and technical documentation. Delft University of Technology. - 2020. − 149 p.
GEBCO. [Электронный ресурс]. URL: https://download.gebco.net/ (дата обращения: 15.09.2021).
Ocean Wave Model – ECWAM. [Электронный ресурс]. URL: https://confluence.ecmwf.int/display/FUG/2.2+Ocean+Wave+Model+-+ECWAM (дата обращения: 15.07.2020).
Mammadov R. M. Hydrometeorological atlas of the Caspian Sea. – Baku, 2014.
Scharroo R., Leuliette E. W., Lillibridge J. L., Byrne D., Naeije M. C., Mitchum G. T. RADS: Consistent multi-mission products // Proc. of the Symposium on 20 Years of Progress in Radar Altimetry, Venice. Eur. Space Agency Spec. Publ., ESA SP-710, 2013. – P. 4.
Ocean Wave Model – ECWAM. URL: https://confluence.ecmwf.int/display/FUG/2.2+Ocean+Wave+Model+-+ECWAM. 15.07.2020.