БАЛҚАШ КӨЛІНІҢ БАТЫС ЖӘНЕ ШЫҒЫС БӨЛІКТЕРІ АРАСЫНДАҒЫ СУ АЛМАСУДЫҢ ӨЗГЕРГІШТІГІ

Main Article Content

Саят Әлімқұлов
Ахан Мырзахметов
Гаухар Баспакова
Дархан Рүстем
Альфия Загидуллина
Гүлсайра Исақан

Аңдатпа

Мақалада 2024 жылы жүргізілген далалық гидрометриялық бақылаулар негізінде Балқаш көлін батыс және шығыс бөліктерге бөліп тұрған Ұзынарал бұғазындағы тұстамада су ағынының жылдамдығы мен көлемінің өзгергіштігі қарастырылады. Зерттеу барысында гидродинамикалық үдерістердің кеңістіктік-уақыттық заңдылықтарын анықтауға мүмкіндік беретін бұғаздағы су өтімін өлшеуді қамтыды. Бұл өлшеулерге тұстамадағы судың бағытын, жылдамдығын, арнаның көлденең қимасын жатқызуға болады. Ағындының заңдылығын анықтау үшін, оның динамикасына әсер ететін метеорологиялық факторларға, соның ішінде атмосфералық қысымға, желге және ауа температурасына ерекше назар аударылады. Алынған деректерді талдау нәтижесінде су ағынының бағыты мен қарқындылығы осы факторларға тәуелді екенін көрсетті. Зерттеу нәтижелерін Балқаш көлінің гидродинамикасын модельдеуге, су деңгейі режимі мен оның тендестігінің өзгеруін болжауға, сонымен қатар су жинау алабындағы өзен ағындысын басқару стратегияларын әзірлеу үшін пайдалануға болады.

Article Details

Бөлім
Гидрология және су шаруашылығы
##submission.authorBiographies##

##submission.authorWithAffiliation##

Г.ғ.к., қауымдастырылған профессор, басқарма төрағасының орынбасары («География және су қауіпсіздігі институты» АҚ, Алматы, Қазақстан; sayat.alimkulov@mail.ru)

##submission.authorWithAffiliation##

PhD, аға ғылыми қызметкер («География және су қауіпсіздігі институты» АҚ, Алматы, Қазақстан; ahan_myrzahmetov@mail.ru)

##submission.authorWithAffiliation##

PhD, аға ғылыми қызметкер («География және су қауіпсіздігі институты» АҚ, Алматы, Қазақстан; sharafedenova@mail.ru)

##submission.authorWithAffiliation##

Магистрант, жетекші инженер (Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ, «География және су қауіпсіздігі институты» АҚ, Алматы, Қазақстан; rustem.darkhan@mail.ru)

##submission.authorWithAffiliation##

Ғылыми қызметкер («География және су қауіпсіздігі институты» АҚ, Алматы, Қазақстан; zagidullina_a_88@mail.ru)

##submission.authorWithAffiliation##

Ғылыми қызметкер («География және су қауіпсіздігі институты» АҚ, Алматы, Қазақстан; caira_t1412@mail.ru)

##submission.citations##

Проблемы гидроэкологической устойчивости в бассейне озера Балхаш / Под ред. А. Б. Самаковой. – Алматы: Издательство "Каганат, 2003. – 9 с.

Myrzakhmetov A., Dostay Z., Alimkulov S., Tursunova A., Sarsenova I. Level regime of Balkhash Lake as the indicator of the state of the environmental ecosystems of the region // Paddy Water Environ. – 2022. – V. 20. – P. 315-323. https://doi.org/10.1007/s10333-022-00890-x

Турсунов Э. А. Обоснование возможной отметки, при которой произойдет расчленение оз. Балхаш // Научные статьи. – 2015. – №4. – Б. 61-65.

Турсунов Э. А., Мадибеков А. С., Кулебаев К. М. Современные морфометрические характеристики оз. Балхаш. // Ученые записки. – 2014. – №34. – С. 43-47.

Достай Ж. Д. Управление гидроэкосистемой бассейна озера Балхаш. – Алматы, 2009. – 449 с.

Ресурсы поверхностных вод СССР. Т. 13. Центральный и Южный Казахстан. Вып.2. Бассейн озера Балхаш. – Л.: Гидрометеоиздат, 1970. – 645 с.

Курдин Р. Д., Рубинович С. А., Внутриводоемный водо- и солеобмен и его роль в распределении минерализации воды по длине оз. Балхаш // Тр. КазНИГМИ. – 1975. – Вып.52 – С. 40-63.

Браславский А. П., Чистяева С. П. Определение исправленных атмосферных осадков по методике ГГО // Труды КазНИГМИ. - 1979. - Вып. 65. - С. 3-94.

Актуальные проблемы гидрометеорологии озера Балкаш и Прибалкашья. – СПб.: Гидрометеоиздат, 1995. – 269 с.

Многолетние колебания и изменения водного баланса и уровня оз. Балкаш и возможные модели их оценки прогноза на перспективу: дополнение к промежуточному отчету ГГИ по теме III. 23.03. Задание 10.02. Проблемы 0.85.01. плана ГКНТ. - Л.: 1984. - 58 с.

Многолетние колебания и изменения водного баланса и уровня оз. Балкаш, возможные модели их оценки и прогноза на перспективу: Дополнение к промежуточному отчету о НИР «Дать оценку современной и прогнозной дина мики гидрологического режима озера Балкаш, Каспийского и Аральского морей: (Сводный отчет за 2009–2011 гг.)». – Алматы, 2011. – 250 с.

Дуйсенов С. Т. Харектеристика ветрового режима м карта результирующих ветровых полей над оз. Балхаш // Труды КазНИГМИ. 1980. – Вып. 55. – С. 92-111.

Исследование течений в озерах и водохранилищах (практическое пособие). – Л.: Гидрометеоиздат, 1972. – 320 с.

Судольский А. С. Структура ветровых течений и методика их расчета: Автореф. дис.... докт. техн. наук. – 1982. – 34 с.

Судольский А. С. Ветровые течения на некоторых водоемах ограниченных резмеров // Труды ГГИ. – 1969. – Вып. 196. – С. 123-159.

Судольский А. С. Некоторые черты и режимные характеристики течений в Западной части озера Балхаш и проливе Узунарал // Труды II Всесоюз. конференции «Динамика и термика рек, водохранилищ и зстуариев»: Тезисы докл. – М., 1984. – Т. 1. – С. 136-137.

Фомин Л. М. Об инерционных колебаниях в горизонтально-неоднородном поле скорости течения в океане // Изв. АН СССР. Сер. ФАО. – 1979. – Т. 9, № 1. – С. 147-157.

Алимкулов С. К., Мырзахметов А. Б., Турсунова А. А., Таиров А. З., Болатов К. М. Особенности перетока воды в проливе Узынарал озера Балкаш // География и водные ресурсы. – 2022. – № 4. https://doi.org/10.55764/2957-9856/2022-4-27-35.21.

Турсунов Э. А., Мадибеков А. С., Кулебаев К. М. Современные морфометрические харектеристики оз. Балкаш // Ученые записки РГГМУ. – СПб. 2014. – С. 43-48.

Современное экологическое состояние бассейна озера Балхаш / Под ред. Кудекова. – Алматы: Изд-во «Канагат», 2002. – 388 с.

Домрачев П. Ф. Оканчание гидрологических работ Балхашской научно-промысловой экспедиции в 1931 году // Изв. ГГИ, – 1931. – Т. 38. – С. 42-49.

Юнусов Г. Р. Гидрологический режим оз. Балхаш // ІІІ Всесоюз. гидрол. съезд. – Л.: 1959. – С. 192-200.

Соколова А. А. Гидрологические и водохозяйственные аспекты Или-Балхашской проблемы. – 1989. - С. 155-199.

Курдин Р. Д., Рубинович С. А. Прогноз изменения водного баланса, уровня и минерализации воды оз.Балкаш на ближайшие десятилетия // Труды КазНИГМИ. – М.: Гидрометеоиздат, 1975. – Вып. 52. – С. 64-86

Ресурсы поверхностных вод СССР. Т. 13, Вып.2. Бассейн оз. Балкаш. – Л.: Гидрометеоиздат, 1970. – 652 с.