ТЕКЕЛІ ҚАЛАСЫНДАҒЫ ДАЛА ЗЕРТТЕУЛЕР НЕГІЗІНДЕ ҚОРҒАУ ШАРАЛАРЫН ӘЗІРЛЕУ ЖӘНЕ ЖЕР КӨШКІНІ ТӘУЕКЕЛІН БАҒАЛАУ
Article Sidebar
Main Article Content
Аңдатпа
Қазақстанның таулы аумақтары халық тығыздығы жоғары болғандықтан адамдық және материалдық шығынның жоғары қаупін тудыратын қауіпті процестердің белсенді дамуымен сипатталады. Жоспарлау және басқару жұмыстарын жүзеге асыруда локальді көшкіндерді зерттеудің ең репрезентативті әдісі – дәстүрлі далалық әдістер және қашықтықтан зондтау мен ГАЖ комбинациясы. Мақалада далалық зерттеу, ГАЖ-карталау әдістерін және қашықтықтан зондтау деректерін пайдалана отырып, Текелі қаласындағы жер көшкін қаупін талдау және адамдар мен мүлікті қорғау бойынша қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді ұсыныстар берілген. Текелі қаласының аумағын зерттеу барысында геологиялық, геоморфологиялық, метеорологиялық мәліметтер, ғарыштық суреттер, ашық ғаламдық деректер және көшкіндердің ретроспективті жағдайлары негізінде аумақты далалық зерттеу кезінде көшкін қаупін бағалау расталды. Квадрокоптер көмегімен ортофотография жүргізіліп, жер бедерінің цифрлық моделі мен профильдер құрылып, жергілікті тұрғындар мен әкімшілік қызметкерлерімен сауалнама жүргізілді. Көшкін қаупі жоғары аймақтарында гранулометриялық талдау үшін топырақ үлгілері алынды. Көшкін қаупін бағалау әдістемесі қауіпті процестерді зерттейтін ғылыми қоғамдастықта талқыланып, қабылданған әлемдік зерттеу тәжірибесіне негізделген. Нәтижесінде әрбір жер көшкін қауіпті нүктелер үшін қорғау шаралары бойынша ұсыныстар кестеге жинақталды.
Article Details
##submission.citations##
Words into Action Guidelines: National Disaster Risk Assessment Hazard Specific Risk Assessment. 3. Landslide Hazard and Risk Assessment. UNISDR, 2017. https://www.unisdr.org/files/52828_03landslidehazardandriskassessment.pdf
Capobianco, V., Choi, C. E., Crosta, G. et al. Effective landslide risk management in era of climate change, demographic change, and evolving societal priorities. Landslides (2025). https://doi.org/10.1007/s10346-024-02418-2
Norwegian Geotechnical Institute (2012). SafeLand project. R&D program Safeland. Abstract available from www.ngi.no/eng/Projects/SafeLand
Scolobig A., M. Thompson, J. Linnerooth-Bayer. Compromise not consensus: designing a participatory process for landslide risk mitigation. Natural Hazards, 2016, V. 81, supplement 1, pp. 45-68.
Aldabergen U., Blagoveshchensky V., Ranova S., Kamalbekova A. Application of unmanned aerial vehicles to obtain morphometric characteristics of landslides. RT&A, Special Issue No 5 (75), V. 18, 2023. P.656-662.
Airbus WorldDEM4Ortho in ArcGIS Living Atlas of the World. Доступно на сайте: https://www.esri.com/arcgis-blog/products/arcgis-living-atlas/imagery/airbus-worlddem4ortho-in-arcgis-living-atlas-of-the-world/ (Accessed: 3 February 2025).
Силачева Н. В., Кульбаева У. К., Кравченко Н. А. Вероятностная оценка сейсмической опасности Казахстана и г. Алматы по пиковым ускорениям грунта // Геодезия и геодинамика. -2018. - Т. 9, Вып. 2. -С. 131-141. https://doi.org/10.1016/j.geog.2017.11.002
Ахметов А. Ж., Жакулина А. А., Елиусизов Р. Н. Особенности структурно-неустойчивых грунтов южного региона Казахстана // Проблемы геологии и освоения недр: Труды XX Международного симпозиума. - Томск, 2016. - С. 517-518.
Справочник по климату Казахстана: Многолетние данные. Раздел 1-2. Выпуск 13. - Алматы: РГП «Казгидромет». - 2004. - С. 295.
Sentinel-2 10m Land Use/Land Cover (2017-2021). / Cайт URL: https: https://www.arcgis.com/home/item.html?id=fc92d38533d440078f17678ebc20e8e2
Varnes D. J. IAEG Commission on Landslides and other Mass-Movements Landslide Hazard Zonation: A Review of Principles and Practice. The UNESCO Press, Paris (1984). 63 pp.
Remondo J., Bonachea J., Cendrero A. Quantitative landslide risk assessment and mapping on the basis of recent occurrences//Geomorphology. – 2008. – V. 94, Issues 3–4. – P. 496-507.
Corominas J., C. van Westen, Frattini P., Cascini L., Malet J.-P., Fotopoulou S., Catani F., M. Van Den Eeckhaut, Mavrouli O., Agliardi F., Pitilakis K. Recommendations for the Quantitative Analysis of Landslide Risk//Bulletin of Engineering Geology and the Environment (2014), 73:209–263 10.1007/s10064-013-0538-8
Мягков С. М. География природного риска. – М.: Изд-во МГУ, 1995. – 222 с.
Радаев Н. Н. Определение уровней рисков в чрезвычайных ситуациях природного и техногенного характера // Изв. РАН. Серия географическая. – 2003. – № 5.
Положение о Министерстве по чрезвычайным ситуациям Республики Казахстан, утвержденным Постановлением Правительства Республики Казахстан от 23 октября 2020 года №107, подпункт 184-1 (Regulation on the Ministry of Emergency of the Republic of Kazakhstan, approved by the Decree of the Government of the Republic of Kazakhstan dated October 23, 2020 No. 701, subparagraph 184-1).