СОЛТҮСТІК ҚАЗАҚСТАННЫҢ ӨЗЕН АҒЫНЫНЫҢ АЙМАҚТЫҚ ТӘУЕЛДІЛІКТЕРІ
Article Sidebar
Main Article Content
Аңдатпа
Бұл жұмыста Солтүстік Қазақстандағы, атап айтқанда Тобыл және Есіл өзендерінің алаптарындағы өзен ағынының аумақтық таралу заңдылықтары зерттелді. Аталған өңірдің гидрологиялық зерттелуі көптеген шағын өзендер мен уақытша су ағындарының болуымен сипатталады. Бұл су ағындары бойынша бақылау мерзімі қысқа болғандықтан, гидрологиялық есептеулер жүргізуге жеткіліксіз. Алайда, қазіргі климаттың өзгеруі мен антропогендік жүктеменің артуы жағдайында шағын өзендер ең сезімтал әрі осал су нысандары болып табылады. Сондықтан олардың ағын нормасын және басқа да гидрологиялық сипаттамаларын анықтау маңызды әрі күрделі мәселе болып табылады. Зерттеліп отырған өңірдегі аз зерттелген және мүлде зерттелмеген өзендердің ағын нормасын анықтау үшін алты гидрологиялық жағынан біртекті ауданға арналған орташа жылдық ағын модулінің су жинау алаңына тәуелділік графиктері M₀ = f(F) түрінде өңірлік байланыстар алынды. Алынған тәуелділіктердің корреляция дәрежесі 0,60 пен 0,94 аралығында болып, бұл оларды Солтүстік Қазақстандағы аз зерттелген және зерттелмеген өзендердің жылдық ағын нормасын бағалау үшін, сондай-ақ ағын изосызықтарының карталарын жасау үшін қолдануға мүмкіндік береді.
Article Details
##submission.citations##
Алимкулов С. К., Мырзахметов А. Б. Гидрографическая сеть Республики Казахстан // Исследования, результаты.– 2023. – №4 (100). – С. 247-257.
База данных для открытого использования результатов наблюдений на гидрологических станциях РГП «Казгидромет»: https://www.kazhydromet.kz/ru/gidrologiya/o-gidrologii (дата обращения 22.04.25).
Sairov S., Alimbayeva D., Serikbay N., Yeltay А., Tillakarim T. Calculation of the minimum number of hydrological observation stations of the hydrometeorological service network in the Republic of Kazakhstan // Hydrometeorology and ecology. – 2024. – №1. – P. 39-46.
Медеу А. Р., Әлімқүлов С. Қ., Махмудова Л. К., Баспакова Г. Р. Гидрологиялық бақылау жүйесінің қазіргі жағдайы // География және су ресурстары. – 2024. – №3.– Б. 14-20.
Водные ресурсы Казахстана: оценка, прогноз, управление. Том VII. Ресурсы речного стока Казахстана. Книга 1. Возобновляемые ресурсы поверхностных вод Западного, Северного, Центрального и Восточного Казахстана / Под ред. Гальперина Р.И. – Алматы, 2012. – 684 с.
Водные ресурсы Казахстана: оценка, прогноз, управление. Том VII. Ресурсы речного стока Казахстана. Книга 1. Возобновляемые ресурсы поверхностных вод юга и юго-востока Казахстана. – Алматы, 2012. – 360 с.
Алимкулов С. К., Турсунова А. А., Давлетгалиев С. К., Сапарова А. А. Ресурсы речного стока Казахстана // Гидрометеорология и экология. – 2018. – №3. – С. 80-93.
Загидуллина А. Р., Достаева А. Ж., Сайлаубек А. М., Альжанов О. М. Жайық-Каспий су шаруашылығы алабының өзен ағынды ресурстарының аумақтық таралу заңдылықтары // Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ-нің хабаршысы. Химия. География. Экология сериясы, – 2025. – №2 (151), – Б. 183-196. – DOI: https://doi.org/10.32523/2616-6771-2025-151-2-183-196.
Алимкулов С. К., Турсунова А. А., Сапарова А. А., Загидуллина А. Р., Кулебаев К. М. Закономерности территориального распределения ресурсов речного стока юга и юго-востока Казахстана в современных условиях развития географической среды // Вопросы географии и геоэкологии. – 2016. – №1.– С. 23-30.
Ушаков М. В. Формулы для расчета годового стока неизученных рек Примагаданья // Общество. Среда. Развитие (Terra Humana). Природная среда. – 2019. – № 2 (51), – С. 73-76.
Ресурсы поверхностных вод СССР. Карагандинская область. − Л.: Гидрометеоиздат, 1966. − Т.13, вып. 1. – 482 с.
Молдахметов М. М., Махмудова С. К. Бақылау деректері жоқ болған жағдайда Қазақстан Республикасы аумағында Тобыл өзені алабының қалыпты жылдық ағындысын бағалау. // Вестник КазНУ. Серия географическая. – 2010. – №2 (31), С – 76-79.
Ресурсы поверхностных вод районов освоения целинных и залежных земель. Акмолинская область Казахской ССР. – Л.: Гидрометеоиздат, 1959. – вып. 1. – 789 с.
Ресурсы поверхностных вод районов освоения целинных и залежных земель. Кустанайская область. – Л.: Гидрометеоиздат, 1959. – Т. 2. – 615 с.
Ресурсы поверхностных вод районов освоения целинных и залежных земель. Павлодарская область Казахской ССР. – Л.: Гидрометеоиздат, 1959. – вып. IV. – 576 с.
Ресурсы поверхностных вод СССР. Основные гидрологические характеристики (за 1963-1970 гг.). Алтай, Западная Сибирь и Северный Казахстан. Верхний Иртыш, Верхний Ишим, Верхний Тобол. – Л.: Гидрометеоиздат, 1977. – Т. 15, вып. 2. – 384 с.
Ресурсы поверхностных вод СССР. Основные гидрологические характеристики (за 1971-1975 и весь период наблюдений). Бассейны Иртыша, Ишима, Тобола. – Л.: Гидрометеоиздат. 1980. – Т. 15, вып. 2 – 294 с.
Государственный водный кадастр. Многолетние данные о режиме и ресурсах поверхностных вод суши. Казахская ССР. Бассейны Иртыша, Ишима, Тобола. 1976-1980 гг. – Л.: Гидрометеоиздат, 1987. – Т.V, вып. 1. – 468 с.
Государственный водный кадастр. Многолетние данные о режиме и ресурсах поверхностных вод суши (1981-1990 гг.). Бассейн рек Иртыш, Ишим, Тобол (верхнее течение). – Алматы, 2002. – Кн. 1, ч. 1., вып.1. – 384 с.
Государственный водный кадастр. Многолетние данные о режиме и ресурсах поверхностных вод суши (1991-2000 гг.). Бассейн рек Иртыш, Ишим, Тобол (верхнее течение). – Алматы, 2004. – Кн. 1, ч. 1, вып. 1. – 191 с.
СНиП 2.01.14-83. Определение расчетных гидрологических характеристик. – М.: Стройиздат, 1983. – 36 с.
Методические рекомендации по определению расчетных гидрологических характеристик при отсутствии данных гидрометрических наблюдений. – Санкт-Петербург: Нестор-История, 2009. – 66 с.
Свод правил СП 33-101-2003. Определение основных расчетных гидрологических характеристик. Издание официальное. — М.: Госстрой России, 2004. – 73 с.