ОРТАЛЫҚ ҚАЗАҚСТАННЫҢ ГИДРОГЕОХИМИЯЛЫҚ АҒЫНЫ ЖӘНЕ ЭКЗОГЕНДЫҚ ПРОЦЕСТЕРДІҢ ДАМУЫНДАҒЫ РӨЛІ
Article Sidebar
Main Article Content
Аңдатпа
Гидросфера мен литосфера арасындағы геохимиялық алмасуда жер асты сулары үлкен рөл атқарады. Гидрогеохимиялық ағынды суларды сандық бағалау үшін төрт ірі ішкі су объектілерінің бассейндеріне жататын 14 учаске анықталды, жер асты және жер үсті суларымен химиялық тазарту мөлшері, сондай-ақ атмосфералық жауын-шашынмен тұздардың енуі анықталды. Зерттелетін ауданда жер үсті ағындарының шектеулі таралуына байланысты жер асты сулары жер қыртысындағы заттардың қайта бөлінуінің негізгі механизмі болып табылады. Жер қыртысының жоғарғы бөлігіндегі тау жыныстары құрамындағы гравитациялық сулардың қоректену аймақтарынан дренаждық жерлерге жылжу процесімен қатар тау-су жүйесінде жүретін әртүрлі физика-химиялық және биологиялық процестердің нәтижесінде жер асты суларына түсетін химиялық элементтердің миграциясы жүреді.
Article Details
##submission.citations##
The United Nations World Water Development Report 2022: Groundwater: Making the invisible visible. UNESCO, Paris.
Non-renewable groundwater resources. A guidebook on socially-sustainable management for water-policy makers. IHP-VI, Series on Groundwater № 10. UNESCO. 2006. – 104 с.
Zektser, I. S., Everett L. G. (eds), 2004. Groundwater resources of the world and their use. UNESCO, IHP-VI, Series on Groundwater No 6, Paris, UNESCO. – 346 с.
Margat, J., J. van der Gun. Groundwater around the World. CRC Press/Balkema. International Standard Book Number – 13: 978-0-203-77214-0 (eBook – PDF). 2013. – 372 р.
Basharat, U., Zhang W., Abbasi A., Mahroof S., Han C., Khan S. H., Li S. Integrated assessment of groundwater hydrogeochemistry and quality using multivariate statistical analysis, self-organizing maps, and water quality indices in District Bagh, AJK, Pakistan. Ecotoxicol. Environ. Saf. 301, 2025. https://doi.org/10.1016/j.ecoenv.2025.118515
Основы гидрогеологии. Гидрогеохимия / С.Л. Шварцев, Е.В. Пинеккер, А.И. Перельман и др. Новосибирск, 1982. – 284 с.
Зверев В. П. Роль подземных вод в миграции химических элементов. М.: Недра, 1982. – 184 с.
Перельман А. И. Геохимия элементов в зоне гипергенеза. М.: Недра, 1972. – 298 с.
Пинеккер Е. В. Проблемы региональной гидрогеохимии. Закономерности распространения и формирования подземных вод, М.: Недра, 1977. – 196 с.
Шварцев С. Л. Гидрогеохимия зоны гипергенеза. М.: Недра, 1978. – 287 с.
Åberg A. K., Korkka-Niemi K., Åberg S. C., Rautio A. Application of 3D hydrogeochemistry and particle tracking in detecting groundwater flow patterns within an aapa mire–outwash plain system in a boreal environment at a mining development site. Applied Geochemistry, Volume 186, 2025. https://doi.org/10.1016/j.apgeochem.2025.106360.
Рациональное использование и охрана подземных вод Республики Казахстан в условиях климатических и антропогенных изменений / под.ред. Абсаметова М.К. – Алматы, 2020. – 280 с.
Атлас гидрогеологических карт Республики Казахстан. Ин-т гидрогеологии и геоэкологии им. У.М. Ахмедсафина. – Алматы, 2022. – 83 с.
UNESCO, CGMW, IAH, IAEA & BGR, 2008. Groundwater Resources of the World, 1: 25 M (WHYMAP). UNESCO & BGR, Paris, Hannover.
IGRAC, 2009. Map of Global Groundwater Regions (revised 29 April 2009, after the original version of 2004).
Абсаметов М. К. Геохимия подземных вод Балхашского сегмента земной коры Центрального Казахстана. Алматы: НИЦ «Ғылым», 2002. – 252 с.
Mischke S., Zhang CJ, Plessen B. Lake Balkhash (Kazakhstan): Recent human impact and natural variability in the last 2900 years. J Great Lakes Res 46:267–276/, 2020. https://doi.org/10.1016/j.jglr.2020.01.008
Zhang A., Wilson D., Ptacek C.J., Blowes D.W. Reactive transport modelling of tailings hydrogeochemistry under a composite cover. J. Contam. Hydrol., 261, 2024. https://doi.org/10.1016/j.jconhyd.2023.104290
Burri, E.; Petitta, M. Runoff drainage, groundwater exploitation and irrigation with underground channels in Cappadocia: Meskendir Valley case-study. J. Cult. Herit. 2005, 6, 191–197.
Chen J., Fan P., Zhang F., Tan T., Fang N., Wu Z., Li Zh., Liu Y. Distribution mechanisms of soil surface erosion and underground leakage in karst areas of China: A systematic, quantitative review. CATENA, Volume 246, 2024. https://doi.org/10.1016/j.catena.2024.108466.
Зекцер И. С., Джамалов Р. Г., Месхетели А. В. Подземный водообмен суши и моря. Л.: Гидрометеоиздат, 1984. – 207 с.