ШУ ӨЗЕНІНІҢ МЫСАЛЫНДА СУ ТАРАТУДЫ ОҢТАЙЛАНДЫРУ ӘДІСІ
Article Sidebar
Main Article Content
Аңдатпа
Суармалы егіншілік пен табиғи-шаруашылық кешендерінің су тұтынушыларын сумен қамтамасыз етудің «қысымшылық» коэффициентін бағалау және тағайындау әдістемесі әзірленді. Су ресурстары ағынының белгісіздігі жағдайында суды бөлуді оңтайландыру мәселелері қарастырылады. Көп мақсатты мәселені шешу үшін қоршаған ортаны қорғау шығарындыларын су аз және орташа жылдары интервалында критерийлік жағдайда «қысымшылық» шектеумен суды бөлуді оңтайландыру әдісі ұсынылған. Мақалада су ресурстары ағынының анықталмағандығы жағдайында су таратуды оңтайландыру мәселелері қарастырылған. Суармалы егіншіліктің су тұтынушыларына және табиғи-шаруашылық кешендеріне су берудің "қысымшылық" коэффициентін бағалау және тағайындау әдістемесі әзірленді. Ең маңызды теріс экологиялық нәтиже-жыл ішінде де, көпжылдық кезеңде де ағынның төмендеуі, сондай-ақ су аз жылдар циклінің жасанды өсуі. Көп мақсатты мәселені шешу үшін суы аз және суы орташа жылдар аралығындағы табиғатты қорғау ағындарын шектеудің критерийлік шартымен су бөлуді оңтайландыру әдісі ұсынылды. Өзен экожүйелерін сақтау үшін қазіргі кезеңдегі ең маңызды міндет өзендердің экологиялық ағынын алу мен орнатудың рұқсат етілген көлемін ғылыми негіздеу болып табылады. Сонымен қатар, бұл экологиялық нормалау барлық су ағындарына ортақ қасиеттерге ие. Дегенмен, әр өзеннің экожүйесінің географиялық орналасуымен, климаттық, морфологиялық, гидрологиялық және басқа жағдайлармен анықталатын өзіндік ерекшеліктері мен ерекшеліктері бар. Сондықтан, экожүйелердің даралығы мен бірегейлігіне байланысты олардың әрқайсысы үшін экожүйенің әсері мен жай-күйінің антропогендік факторларының барлық түрлерін бағалау бойынша тиісті зерттеулер жүргізілуі керек.
Article Details
##submission.citations##
Бурлибаев М. Ж., Фащевский Б. В., Опп К., Бурлибаева Д. М., Кайдарова Р. К., Вагапова А. Р. Научные основы нормирования экологического стока рек Казахстана. – Алматы: Каганат, 2014. – 408 с.
Шахов И. С. Водные ресурсы и их рациональное использование. - Екатеринбург: Изд-во «АКВА-ПРЕСС», 2000. – 289 с.
Черняев А. М., Дальков М. П., Шахов И. С., Прохорова Н. Б. Бассейн. Эколого-водохозяйственные проблемы, рациональное водопользование. – Екатеринбург: Изд-во «Виктор», 1995. – 365 с.
Яцык А. В. Экологические основы рационального водопользования. - Киев: Ге-неза, 1997. – 628 с.
Ковалевский В. С., Раткович Д. Я. Об экологически допустимых изъятиях реч-ных вод // Водные ресурсы. - Алматы: Атамура, 2003. – 432 с.
Дубинина В. Г. Методические основы экологического нормирования безвозврат-ного изъятия речного стока и установления экологического стока (попуска). – М.: Эконо-мика и информатика, 2001. – 120 с.
Владимиров А. М., Имамов Ф. А. Принцип оценки экологического стока рек. Вопросы экологии и гидрологические расчеты. СПб., 1994.
Маркин В. Н. Внутригодовое распределение экологического стока малых рек // Материалы Международной научно-практической конференции. – М., 2006. – Ч.1. – 9 с.
Авакян А. Б., Широков В. М. Рациональное использование и охрана водных ре-сурсов. – Екатеринбург: Изд-во «Виктор», 1994. – 319 с.
Реймерс Н. Ф. Природопользование: Словарь-справочник. – М.: Мысль, 1990. – 639 с.
Справочник мелиорация и водное хозяйство // Водное хозяйство.– М.: ВО Аг-ропромиздат, 1988. – Т.5. – 399 с.
Бусленко Н. П. Моделирование сложных систем. – М.: Изд-во "Наука", 1978. – 400 с.
Великанов А. Л. Водохозяйственные системы и расчетная обеспеченность // Водные ресурсы. – 1973. – № 5. – C.179-183.
Экологические попуски // Публикации Тренингового центра МКВК. – Таш-кент: НИЦ МКВК. 2003. – Вып.1. – 78 с.
Об утверждении Генеральной схемы комплексного использования и охраны водных ресурсов Постановление Правительства Республики Казахстан от 8 апреля 2016 года № 200 https://adilet.zan.kz/rus/docs/P1600000200#z5.