МҰҒАЛЖАР ТАУЫНЫҢ РЕКРЕАЦИЯЛЫҚ ӘЛЕУЕТІН БАҒАЛАУ ЖӘНЕ ГЕОТУРИЗМДІ ДАМЫТУ МӘСЕЛЕЛЕРІ
Article Sidebar
Main Article Content
Аңдатпа
Зерттеу барысында Мұғалжар тауының рекреациялық әлеуеті сарапталып, осы өңірдегі геотуризмді дамытудағы проблемалар анықталды. Рекреациялық әлеуетті бағалау табиғи және мәдени ресурстарды, инфрақұрылымның қолжетімділігін және туризмді дамыту әлеуетін талдауға негізделген. Анықталған проблемаларға геотуристік маршруттардың жеткіліксіз дамуы, рекреациялық аймақтардың тиімсіз пайдаланылуы және табиғи көрікті жерлер туралы ақпараттың шектеулі қолжетімділігі жатады. Геотуризмді табысты дамыту үшін инфрақұрылымды дамытудың кешенді бағдарламаларын әзірлеу, туристерді тарту үшін маркетингтік зерттеулер жүргізу және жергілікті халықты геологиялық мұраны сақтау және дамыту үдерісіне белсенді тарту қажет. Зерттеудің мақсаты – Пралонг әдісін қолдана отырып, Мұғалжар тауының геологиялық мұралары ретінде қарастырылатын жер бедерінің пішіндерін анықтау, сандық бағалау. Зерттеу салыстырмалы географиялық әдіс, сауалнамаға негізделді. Зерттеу аймағын анықтағаннан кейін жеті геонысан таңдалды. Пралонг әдісі 7 геонысанды бағалау үшін қолданылды: Үлкен Боқтыбай, Айрық, Шуылдақ, Ащылысай, Айдарлыаша, Төлеубұлақ, Доңызтау. Мұғалжар тауының рекреациялық әлеуетін саралау үшін мамандар сауалнамалар мен жиналған мәліметтерді қолдана отырып, бірінші кезеңде геонысандардың мүмкіндіктері тұрғысынан төрт дәрежеге эстетикалық, ғылыми, тарихи-мәдени және әлеуметтік-экономикалық баға берді. Бағалау нәтижелері ең жоғары ұпай жинаған Ащылысай (0,68) және Доңызтау (0,57) геонысандары геотуризмді дамытуда ірі геонысан және туристерді тартудың жоғары әлеуеті бар екенін көрсетті. Зерттеу нәтижелерін жергілікті туризм саласындағы кәсіпкерлер геотуризмді дамыту және ілгерілету үшін пайдалана алады.
Article Details
##submission.citations##
Ruban D. Geotourism - A geographical review of the literature // Tourism Management Perspectives. – 2015. – Т.15. – P. 1-15 https://doi.org/ 10.1016/j.tmp.2015.03.005
Mirari S., Benmlih A. Promotion of geotourism and geoheritage at the oases of oued noun // GeoJournal of Tourism and Geosites. – 2020. – №32(4). – P. 1433-1440 https://doi.org/10.30892/gtg.32435-591
Bentivenga M., Cavalcante F., Mastronuzzi G., Palladino G., Prosser G. Geoheritage: the Foundation for Sustainable Geotourism // Geoheritage. – 2019. – №11(4). – P. 1367–1369 https://doi.org/10.1007/s12371-019-00422-w
Braholli E., Menkshi E. Geotourism potentials of geosites in Durrës municipality, Albania // Quaestiones geographicae. – 2021. – №40(1). – P. 63-73 https://doi.org/10.2478/quageo-2021-0005
Coratza P., Reynard E., Zwoliński Z. Geodiversity and Geoheritage: Crossing Disciplines and Approaches // Geoheritage. – 2018. – №10(4). – P. 525–526 https://doi.org/10.1007/s12371-018-0333-9
Hurtado H., Dowling R., Sanders D. An Exploratory Study to Develop a Geotourism Typology Model // International Journal of Tourism Research. – 2013. – №16(6). – P. 608-613 https://doi.org/10.1002/jtr.1954
Зоненшайн Л. П., Кориневский В. Г., Матвеенков В. В., Хаин В. В. Разрез палеозойской океанической коры в Южных Мугоджарах: реконструкция спрединга и палеорельефа // Геотектоника. – 1985. – №3. – С. 5-20.
Юриш В. В., Улукпанов К. Т. Геодинамика палеозоя Казахского Урала. – Актобе: ТОО "АктюбНИГРИ", 2016. – 340 с.
Павлейчик В. М. Проблемы и перспективы охраны объектов геологического наследия Актюбинской области Республики Казахстан в «общеуральском» аспекте // Вестник Воронежского гос. ун-та. Сер. «география». Геоэкология. – 2014. – № 2. – С. 54-61.
Природное наследие Урала. Разработка концепции регионального атласа / Под науч. ред. А.А. Чибилёва, В.Н. Большакова. – Екатеринбург: РИО УрО РАН, 2012. – 480 с.
Коробков В. Ф., Баймагамбетов Б. К., Сапожников П. К., Улукпанов К. Т. Путеводитель геологических экскурсий по Мугоджарам, Восточному Прикаспию и Актюбинскому Приуралью. – Актобе: АктюбНИГРИ, 2012. – 358 с.
Шакиров А.В. Физико-географические особенности и районирование Мугоджар// Геоэкологические проблемы степных регионов: Мат-лы 6-го Межд. симпозиума, Оренбург, Россия, 2012. – Оренбург, 2012. – С. 805-809.
Manyuk V. Study and Preservation of Geosites: a Training Course for Geology Students in the Ukraine // Geoheritage. – 2016. – №8(2). – P. 181-187 https://doi.org/10.1007/s12371-015-0147-y
Vujičić D.M., Vasiljević A.D., Marković B.S., Hose A.T., Lukić T., Hadžić O., Janićević S. Preliminary Geosite Assessment Model (GAM) and its application of Fruska Gora Mountain, Potencial Geotourism destinacion of Serbia // Acta Geographica Slovenica. – 2011. – No 51(2). – Р. 361-377 https://doi.org/10.3986/AGS51303
Štrba L., Kolackovská J., Kudelas D., Kršák B., Sidor C. Geoheritage and geotourism contribution to tourism development in protected areas of Slovakia-theoretical considerations // Sustainability. – 2020. – №12(7). – 2979 Р. https://doi:10.3390/su12072979
Сегедин Р.А. Рассказ о геологии Актюбинской области и богатствах ее недр. – Актобе: Nobel, 2002. – 168 с.
Сейітов Н., Жүнісов А. Қазақстан геологиясы. – Алматы: ҚазҰТУ, 2002. – 210 б.
Pralong J.P. A method for assessing the tourist potential and use of geomorphological sites // Geomorphologie: Relife, Processus, Environnement. – 2005. №3. – Р. 189-196 https://doi.org/10.4000/geomorphologie.350
Reynard E., Kozik L., Scapozza C. A method for assessing “scientific” and “additional values” of geomorphosites // Geographica Helvetiva. – 2007. – №62(3). – Р. 148-158 https://doi.org/10.5194/gh-62-148-2007
Dincă I., Keshavarz S. R., Almodaresi S. A. Landscapes of the Yazd-Ardakan Plain (Iran) and the assessment of geotourism-Contribution to the promotion and practice of geotourism and ecotourism // Land. – 2023. – №12 (4). – Р. 858 https://doi.org/10.3390/land12040858
Абдуллин A.A. Геология Казахстана. – Алма-Ата: Наука, 1981. – 303 с.
Водорезов Г.И. Докембрий Мугоджар // Изв. АН КазСС. Сер. геолог. – 1952. – № 15. – С. 19-35.
Кориневский В.Г. Океанические вулканиты и развитие тектонического режима на Урале // Магматизм и металлогения Казахского Урала: сб.трудов. – Актюбинск, 1974. – С. 21-22.
Чибилёв А. А. Степная Евразия: региональный обзор природного разнообразия. – Оренбург: Институт степи РАН; РГО, 2017. – 324 с.
Фишман И. Л., Казакова Ю. И., Каменский А. С. Геологическое обоснование создания геопарков на территории РК. – Алматы: Казгеоинформ, 2007. – 85 с.
Fishman I.L. Geodynamic models of тне Aral-Caspian region; Kazakhstan geological society "KAZGEO". – Almaty: Academy of mineral resources of Republic of Kazakhstan, 2016. – 152 p.
Сегедин Р. А. К стратиграфии палеогеновых отложений Примугоджарья и северо-западной части Казахского Урала // Платформенные образования Урала: Тр. Ин-та геологии и геохимии УрО АН СССР. − Свердловск, 1972. – С. 29-50.
Чибилёв А. А., Богданов С. В. Граница Европы и Азии: история вопроса, проблема верификации природных и культурно-исторических рубежей //Уральский исторический вестник. – 2011. – № 2. – С. 95-105.
Деревянко А. П., Петрин В. Т., Гладышев С. А., Таймагамбетов Ж. К., Ламин В. В., Искаков Г., Абсадык Ж. Открытие петроглифов в верховьях р. Эмба в Мугоджарских горах // Проблемы археологии, этнографии, антропологии Сибири и сопредельных территорий: сб. трудов, Новосибирск, – Новосибирск, 2001. – С. 100-103.